Het is nooit te vroeg om na te denken over je nalatenschap, maar jammer genoeg soms wel te laat. Als je niets vastlegt, wordt jouw erfenis verdeeld op basis van de regels van het wettelijk erfrecht. Een goede successieplanning houdt rekening met wie je wil beschermen na je overlijden maar ook met het fiscale aspect, namelijk het verlichten van de verschuldigde erfbelasting.
Wat als je plots te horen krijgt dat je niet lang meer te leven hebt, de tijd dringt en er moet snel actie worden ondernomen? Wat is er dan nog mogelijk om bepaalde personen te beschermen en daarnaast ook nog erfbelasting te besparen? Last minute planningstechnieken zijn niet altijd de voordeligste maar wel vaak nuttig. We overlopen een aantal technieken die men bij een naderend levenseinde nog kan overwegen.
In dit artikel
Schenking
Stel dat je te horen krijgt dat je terminaal ziek bent, dan kan je nog een deel van jouw vermogen wegschenken. Een bank- of handgift heeft weinig zin want dan moet je nog minstens 3 jaar in leven blijven (of binnenkort 4 jaar in Vlaanderen nadat de wettelijke texten worden gepubliceerd), zo niet betaalt de begiftigde toch nog erfbelasting op de schenking. Maar men kan nog wel een notariële (of geregistreerde) schenking doen met betaling van schenkbelasting (plus het ereloon van de notaris bij een notariële schenking). Op deze schenking is geen erfbelasting meer verschuldigd bij een later overlijden van de schenker.Wanneer men op het einde van zijn leven nog een schenking overweegt, kan dit enkel uit het beschikbare gedeelte van de nalatenschap. Reservataire erfgenamen (huwelijkspartner en kinderen) hebben recht op een gewaarborgd minimumdeel van de erfenis. Als men dit niet respecteert kunnen zij via de rechtbank hun reservatair deel opeisen.
Een schenking van een onroerend goed (bv. een woning, grond...) verloopt altijd via een notaris. Het schenkingstarief wordt berekend op de waarde van de goederen en hangt af van het gewest waar de schenker op het ogenblik van de schenking zijn fiscale woonplaats heeft, en van de verwantschap tot de schenker. Het tarief is progressief: hoe hoger de waarde, hoe hoger de verschuldigde schenkbelasting.
Testament
Op het einde van zijn leven kan men de vererving van zijn nalatenschap zelf vastleggen door nog snel een testament op te maken. Men kan dit zelf opstellen of beroep doen op een notaris. Aan de hand van een testament kan men iemand buiten de wettelijke erfgenamen bevoordelen of een wettelijke erfgenaam meer geven dan zijn reservatair erfdeel. Men mag door middel van een testament niet alles overmaken aan wie men maar wil, de rechten van de reservataire erfgenamen zijn prioritair.
Begunstigingsclausule levensverzekering
Bij een nakend overlijden is het aan te raden om samen met zijnverzekeringstussenpersoon of verzekeraar de lopende verzekeringscontracten onder de loep te nemen. Wanneer men levensverzekeringen heeft afgesloten met een uitkering bij overlijden, kan men als verzekeringsnemer de begunstigingsclausule nog wijzigen zolang men leeft (tenzij er al een aanvaarde begunstigde is). Bij polissen waarvan de premie fiscaal in mindering werd gebracht, zoals een pensioenspaarcontract of een lange termijnspaarcontract, is er een verplichte begunstigingsclausule bij overlijden waarvan men niet kan afwijken. In een groepsverzekering is men vrij om een begunstigde aan te duiden. Als de echtgenoot of de kinderen jonger dan 21 jaar worden aangeduid als begunstigde in een groepsverzekering voor werknemers, dan moeten zij daar geen erfbelasting op betalen, andere begunstigden wel. Een last minute wijziging van de begunstigde kan daarom extra voordelig zijn.
Verzekeringsgift
Het is misschien minder gebruikelijk maar ook een levensverzekering kan het voorwerp uitmaken van een schenking. Men spreekt dan van een verzekeringsgift. Praktisch komt het er op neer dat men als schenker zijn rechten op zijn verzekeringscontract overdraagt aan de begiftigde. Een door de verzekeringsnemer, de overnemer en de verzekeraarhandgetekend bijvoegsel is bij wet verplicht. Dit gebeurt meestal via een geregistreerde schenkingsakte waarbij schenkbelasting verschuldigd is. Deze schenkbelasting is in principe veel lager dan de verschuldigde erfbelasting.
Huwelijkscontract
Door het huwelijkscontract aan te passen kan men ook last minute erfenisbeschikkingen treffen. De regelingen voorzien in jouw huwelijkscontract primeren op het wettelijk erfrecht. Als men gehuwd is onder het wettelijk stelsel kan men bijvoorbeeld het gemeenschappelijk vermogen volledig overmaken aan de langstlevende echtgenoot (verblijvingsbeding) om deze maximaal te beschermen of de kinderen tijdelijk te onterven. Als men al kinderen uit een vorige relatie heeft, is onterving van de kinderen met een verblijvingsbeding niet mogelijk bij een later huwelijk.
Besluit
De specifieke situatie waarin een terminaal zieke zich bevindt leidt tot de nodige kopzorgen. Gezien de complexe materie en de emotionele factor is het dan ook aan te raden zich bij een last minute successieplanning te laten begeleiden door een notaris of specialist. Er bestaan ‘last minute’ zeker nog mogelijkheden om naasten te beschermen of erfbelasting te besparen maar deze zijn eerder beperkt. Daarom is het belangrijk om tijdig met successieplanning te starten en dit regelmatig bij te sturen in functie van de persoonlijke situatie.
