Ons erfrecht: de actuele mogelijkheden van een erfovereenkomst (tot september 2018)

Als je je niet kunt vinden in de wettelijke regels, zou je misschien graag de zaken zelf in handen willen nemen en op voorhand bepaalde afspraken maken in verband met je erfenis via een overeenkomst (we spreken hier niet over een eenzijdig testament). Dit zou bovendien het voordeel hebben dat er later voor de erfgenamen geen onaangename verrassingen zijn. Er is alleen een klein probleem: zo'n overeenkomst is in principe verboden.  Als je er toch een opstelt, zal ze nietig verklaard worden.

Een erfovereenkomst is in principe verboden, maar...

Nu reeds is in bepaalde situaties een overeenkomst echter niet verboden:

• Echtgenoten kunnen een contractuele erfstelling opstellen. Bij een normale schenking worden de geschonken goederen onmiddellijk aan het vermogen onttrokken. Bij een contractuele erfstelling gebeurt de schenking pas na het overlijden. Hierdoor kunnen echtgenoten elkaar meer nalaten dan wettelijk voorzien.
• (Groot)ouders kunnen door een ouderlijke boedelverdeling bepalen welk kind welk goed krijgt. Hierdoor kunnen zij de nalatenschap oriënteren in functie van het verlangen of van de belangstelling van de kinderen. De verdeling moet echter wel eerlijk gebeuren en mag niet opgesteld worden om bepaalde erfgenamen te benadelen. Indien één van de kinderen door deze erfovereenkomst minder krijgt dan zijn wettelijke reserve, of indien een kind minstens een kwart benadeeld wordt ten opzichte van de andere kinderen, dan zal het de verdeling kunnen betwisten.
• Indien de andere kinderen ermee akkoord gaan, kunnen ouders met voorbehoud van vruchtgebruik of met last van een lijfrente een schenking doen aan één van hun kinderen.
• Wanneer echtgenoten een echtscheidingsprocedure in onderlinge toestemming opgestart hebben, dan kunnen ze op voorhand bepalen wat zij wel of niet van elkaar zullen erven, indien een van beiden overlijdt vóór het einde van de procedure.
• Het laatste type van toegelaten erfovereenkomst betreft enkel nieuw samengestelde gezinnen waarvan de ouders kinderen hebben uit een vorige relatie. In zulke situatie kunnen de echtgenoten afspreken dat zij afzien van elkaars nalatenschap om de rechten van de kinderen uit de eerste relatie niet te schaden. Dit is daarenboven slechts interessant voor mensen met een groot vermogen. Inderdaad, deze overeenkomst kan geen betrekking hebben op het vruchtgebruik over de gezinswoning en het huisraad, wat voor veel mensen juist het grootste deel van het vermogen en de nalatenschap vormt.

Dit zijn dus de vormen van erfovereenkomst die in de actuele situatie toegelaten zijn. Maar hoe zit het nu met de erfhervorming, die de erflater meer vrijheid wil geven?