Uit de Financiële Gemoedsrust Barometer (van NN) blijkt dat het vertrouwen in het pensioenbeleid in ons land ondermaats is. Amper 1 op 5 bevraagden gelooft dat de overheid de pensioenen zal kunnen blijven uitbetalen, bij jongeren daalt dit percentage zelfs naar 14 procent?
Jan Van Autreve: ‘Het pensioen is natuurlijk een vrij complexe materie en ik vrees dat de burger stilaan het bos door de bomen niet meer ziet. Twintig jaar geleden al lag het Zilverfonds op tafel, maar dat stierf een stille dood. Ook van het idee om een soort puntensysteem te hanteren voor de berekening van de pensioenen, is tot nog toe niets in huis gekomen. De burger onthoudt vooral dat er constant politieke onenigheid is over de pensioenleeftijd, de hoogte van het pensioen, noem maar op. Dit alles creëert vooral veel onduidelijkheid en onzekerheid. Daar komt nog bovenop dat de gemiddelde burger te weinig afweet van pensioenplanning en dat de financiële geletterdheid in ons land doorgaans te laag ligt.’
‘Burgers zijn bereid ingrijpende hervormingen te aanvaarden, als ze tegelijk ook een heldere toekomstvisie voorgeschoteld krijgen’ Jan Van Autreve, Chief Executive Officer van NN
Philip Neyt: ‘Wat ik de voorbije weken gehoord en gelezen heb, is ronduit ontgoochelend. Het draagt zeker niet bij tot het vertrouwen in ons pensioensysteem. In essentie is het pensioen nochtans een duidelijk contract met de burger. Het wettelijk pensioen is een sociaal contract binnen en tussen generaties, en de tweede pijler is een ‘pensioen’-contract ingebed in de arbeidsovereenkomst. Beide contracten moeten gerespecteerd worden waardoor het huidige debat over de financiering door de feiten is ingehaald.
‘Het huidige debat over de financiering van de pensioenen is een achterhaald debat. De feiten hebben ons ingehaald’ Philip Neyt, voorzitter PensioPlus (Belgische Vereniging van Pensioeninstellingen)
De vergrijzingspiek laat zich vandaag stilaan echt voelen, maar we blijven de wettelijke pensioenen gewoon netjes betalen. De wettelijke pensioenen van werknemers en zelfstandigen zijn weliswaar niet gekoppeld aan de welvaart waardoor ze de afgelopen 30 jaar gemiddeld 40% hebben ingeboet op de reële welvaartsevolutie. Hierdoor zijn de meeste pensioenen geëvolueerd naar een basispensioen.’
Hamvraag is vooral: kunnen we die wettelijke pensioenen ook de volgende decennia blijven betalen?
Marjan Maes: ‘De bevolking voelt terecht aan dat er wel degelijk een financieringsprobleem is. De overheid mag de bruto-pensioenrechten dan wel garanderen, mensen vragen zich terecht af wat er netto finaal zal overblijven. Denkpistes om bijvoorbeeld de belastingen op de aanvullende pensioenpremies te verhogen of voorstellen om bepaalde pensioenen te verhogen zonder in een financieringsmechanisme te voorzien, dragen mijn inziens niet bepaald bij tot het vertrouwen bij de burger. Dit leidt tot onzekerheid over de toekomst niet enkel bij jongeren, maar ook bij de gepensioneerde.’
‘Ik vrees dat we ons pensioensysteem toch min of meer volledig zullen moeten heropbouwen’ - Pierre Devolder, hoogleraar Financiën (UCLouvain)
Pierre Devolder: ‘Bij heel wat werkenden leeft vandaag de vrees dat zij helemaal geen pensioen meer mogen verwachten. Dat totale verlies aan vertrouwen in ons systeem van sociale zekerheid – waarvoor we maandelijks flink moeten bijdragen – is bijzonder nefast voor een stelsel dat grotendeels gebouwd is op de intergenerationele solidariteit. Persoonlijk vind ik het huidige alarmisme over de betaalbaarheid van de pensioenen overdreven, al mogen we ons uiteraard wel zorgen maken.’
Jan Van Autreve: ‘Ik denk dat de echte pensioenspecialisten perfect weten hoe we het stelsel moeten hervormen, maar politici en burgers zitten natuurlijk ook vast in het bredere kader. De staatsschuld neemt stilaan bijzonder onrustwekkende proporties aan, de infrastructuur in ons land heeft dringend nood aan zware investeringen en er is de klimaatuitdaging. Tegelijk speelt de tijd in ons nadeel als het over de pensioenuitdaging gaat: hoe langer we wachten om die aan te pakken, hoe groter de financiële druk wordt.’
Welke oplossingen zien jullie om de druk op de eerste pijler, de wettelijke pensioenen, te verlichten?
Pierre Devolder: ‘Of we het nu willen of niet, we zullen in dit land langer moeten werken. Uit alle statistieken blijkt dat België op dat vlak aan de staart van het Europese peloton bengelt. En eerlijk gezegd vrees ik dat we ons pensioensysteem toch min of meer volledig zullen moeten heropbouwen. Alleen ligt dit politiek bijzonder lastig, omdat het natuurlijk ook om een verhaal én een impact op bijzonder lange termijn gaat.’
Marjan Maes: ‘Ik ben het daar ten gronde mee eens, maar dan moet iedereen mee in het bad. De bevolking moet het gevoel hebben dat nieuwe maatregelen voldoende evenwichtig en fair zijn. Als ik een aantal recente voorstellen hoor, dan mis ik dat evenwicht. Tegelijk vrees ik dat het bijzonder naïef is te geloven in een hervorming from scratch. Ik pleit vooral voor een pragmatische aanpak, met uiteraard een heldere toekomstvisie voor ogen, maar die echt wel vertrekt van de zeer complexe actuele toestand en gradueel, maar met een stevig ritme, onrechtvaardigheden uit het systeem haalt. Je krijgt het bijvoorbeeld niet meer uitgelegd dat een ambtenaar na 37 jaar dienst al recht heeft op een volledig pensioen, terwijl iemand anders daar 45 jaar moet voor werken.’
‘De overheid mag de bruto-pensioenrechten dan wel garanderen, mensen vragen zich terecht af wat er netto finaal zal overblijven’ Marjan Maes, pensioeneconome (KUL) en bestuurder bij het Vlaams Pensioenfonds
Philip Neyt: ‘Ik denk dat we de bevolking vooral niet moeten onderschatten: dit is een gedeelde en collectieve verantwoordelijkheid tussen overheid, werkgevers én het individu; ook pensioeninstellingen hebben hierin een rol te spelen. Mensen beseffen dit ook, zo blijkt uit eigen onderzoek. Daarin gaf bijvoorbeeld ruim de helft van de respondenten aan bereid te zijn om een extra stukje van het huidige loon op te geven in ruil voor een (beter) aanvullend pensioen. En laat ons eindelijk ook afstappen van die eeuwige discussie rond de pensioenleeftijd: wat telt, is de loopbaanvoorwaarde. In België heeft men een gemiddelde carrière van 33 jaar; in Zweden is deze bijvoorbeeld 8 jaar langer dankzij een breed en duurzaam activerings-/scholingsbeleid gedurende de ganse carrière met duidelijke maatschappelijke keuzes. Pensioenbeleid vergt een transversale aanpak en “silo-denken” leidt tot ongewenste effecten: mensen aan het werk houden tot 67 jaar riskeert aanleiding te geven tot meer langdurig zieken, burn outs, enz. Ook dit is een “gedeelde verantwoordelijkheid”: we moeten samen komen tot een meer duurzame inzetbaarheid van arbeid. Er bestaat geen unieke toverformule; we hebben nood aan doelgerichte en consistente maatregelen die helder zijn voor de bevolking met een betere afstemming tussen het federale, gewestelijke en lokale beleidsniveau.
Is de burger wél klaar voor een ingrijpende hervorming van het systeem, en ligt het kalf dus vooral politiek gebonden?
Jan Van Autreve: ‘Een politieke consensus ligt altijd lastig in dit land, zeker als het over oplossingen op lange termijn gaat. Maar ik ben er inderdaad van overtuigd dat de burgers bereid zijn een aantal ingrijpende hervormingen te aanvaarden, als ze in ruil daarvoor tegelijk ook een heldere toekomstvisie voorgeschoteld krijgen.’
Marjan Maes: ‘Langer dan vier jaar vooruitkijken blijkt in dit land haast onmogelijk. Daarom ook vrees ik dat we haast genoodzaakt zullen zijn om vooral pragmatische stappen voorwaarts te zetten.’
