Schenking of testament: wat zijn de voor- en nadelen?

De schenking

De schenking is een overeenkomst waarbij een schenker gratis en onherroepelijk afstand doet van een roerend of onroerend goed ten gunste van een begiftigde, die dit goed aanvaardt.

Deze methode van successieplanning heeft de laatste jaren aan belang gewonnen door de aanpassing van de fiscale tarieven. Vroeger was een testament opstellen de meest gangbare manier om een goed na te laten. Nu wint de schenking terrein. Reden hiervoor is de recente verlaging van de schenkbelasting.

De voornaamste eigenschap van de schenking is dat deze bij leven gebeurt en onmiddellijke uitwerking heeft. Het directe gevolg hiervan is dat de schenking onherroepelijk is. Door een schenking haalt de schenker een bepaald deel van zijn patrimonium definitief uit zijn vermogen. Het is echter wel mogelijk bepaalde beperkingen in te bouwen in de schenking, zoals het voorbehoud van vruchtgebruik van bijvoorbeeld een woning, het verbod op inbreng in de huwgemeenschap, de schenking onder last of de schenking met vervreemdingsverbod.

De voornaamste motivatie hiervoor is natuurlijk het fiscale aspect: de tarieven van de schenkbelasting (schenkingsrechten) zijn over het algemeen interessanter dan de tarieven van de erfbelasting (successierechten). Hoe groter de som en hoe verder de afstand tussen schenker en begunstigde, des te interessanter wordt het om te schenken in plaats van te laten erven. Daarenboven verlaagt de schenking het volume van het erfdeel, waardoor na het overlijden ook de erfbelasting lager zal liggen, omwille van het feit dat de tarieven toenemen in functie van de omvang van het erfdeel.

Bij een schenking moet ook rekening gehouden worden met de 3-jaarsregel (in Vlaanderen en Brussel) of de 5-jaarsregel (in Wallonië). Dit wil zeggen dat, als de schenker van een roerend goed binnen de drie of vijf jaar na de hand- of bankgift sterft, de begiftigde erfbelasting zal moeten betalen. Gebeurde de schenking echter voor een notaris of via het registratiekantoor, dan moet er wel onmiddellijk schenkbelasting (schenkingsrechten) betaald worden, maar dan is de erfgenaam later voor deze goederen volledig van erfbelasting vrijgesteld.

Schenking van roerende goederen

De schenking van roerende goederen kan gebeuren onder de vorm van een handgift, van een onrechtstreekse schenking per overschrijving (bankgift) of van een geregistreerde of notariële schenking. De schenkingstarieven op roerende goederen worden in ons land regionaal bepaald.

Een schenking kan via een (al of niet geregistreerde) hand- of bankgift, of voor een notaris gebeuren. De regel wil dat een schenking notarieel gebeurt, toch zijn bepaalde andere schenkingstechnieken, zoals een bankgift, ook in het recht toegelaten. Dit is gunstiger (geen schenkbelasting/schenkingsrechten), maar ook risicovoller, want als de schenking nietig beschouwd wordt, zul je toch erfbelasting moeten betalen. De begiftigde kan echter zelf een handgift laten registeren door het bewijs van de schenking over te maken aan een registratiekantoor.

Eenmaal de schenkbelasting betaald is, verdwijnen deze roerende goederen definitief uit de nalatenschap. Schenkbelasting wordt betaald door de schenker of door de begiftigde, dat maakt niets uit, als ze maar betaald worden.

Schenking van onroerende goederen

De schenking van onroerende goederen zal wel altijd voor een notaris moeten gebeuren. De schenkingstarieven op onroerende goederen worden in ons land eveneens regionaal bepaald door de fiscale woonplaats van de schenker. Daarenboven zijn de tarieven progressief: hoe hoger de waarde, des te meer schenkbelasting je betaalt. Ook de band tussen schenker en begiftigde bepaalt mee de tarieven: hoe nauwer de band, des te minder belasting.

Het testament

Een testament is een akte waardoor iemand bepaalt wat er na zijn/haar dood met zijn/haar nalatenschap moet gebeuren. Het testament heeft geen enkele invloed op het vermogen van de erflater, die er dus nog zijn heel leven vrij over kan beschikken. Hij doet ermee wat hij wil.

Een testament hoeft niet noodzakelijk voor een notaris te gebeuren, maar het is wel aangeraden het testament op te stellen met de hulp van een persoon die je kan begeleiden. Die zal ook kunnen vermijden dat er fouten gebeuren en dat de nalatenschap uiteindelijk niet bij de gewenste persoon terechtkomt. Je mag inderdaad niet gelijk wat doen met een testament. Je moet weten dat er wettelijk beschermde erfgenamen zijn die recht hebben op het gereserveerde deel, de zogenaamde wettelijke reserve. Je mag slechts vrij beschikken over het beschikbare deel van je vermogen.

De erfbelasting wordt door de erfgenaam betaald. Hoewel de tarieven tussen de gewesten soms erg kunnen verschillen, blijven de principes grotendeels gelijkaardig. Het is ook de fiscale woonplaats (gedurende de 5 laatste levensjaren) van de erflater die het gewest bepaalt. De erfbelasting wordt ook bepaald door de waarde van de erfenis: hoe hoger de waarde ervan, des te meer erfbelasting. Ook de band tussen erflater en erfgenaam bepaalt de tarieven: hoe nauwer de band, des te minder erfbelasting.

Overzicht 

De beslissing om te schenken of om iets na te laten via een testament moet na wijs overleg gebeuren. Beide hebben inderdaad een grote invloed op je vermogen. Een geslaagde successieplanning kan slechts met deskundige raad gebeuren, bijvoorbeeld van een notaris.

Lees hier hoe je je nabestaanden tegen de impact van een zware erfbelasting kunt beschermen.