Het erfrecht heeft in ons land een grondige modernisering ondergaan. Er kwam nogal wat werk aan te pas, maar de wet ging op 1 september 2018 van kracht. Het was de bedoeling het erfrecht aan te passen aan de behoeften van de moderne samenleving door meer rekening te houden met ongehuwde koppels en nieuw samengestelde gezinnen, en eveneens de erflater een ruimer beschikkingsrecht te geven. De wetgever wilde het erfrecht ook technisch eenvoudiger maken.
In dit artikel
Enkele algemene kernprincipes
Ons erfrecht berust in grote mate in de opdeling van de familie in “ordes” en “graden”. De erfenis wordt toegekend in de volgorde van de ordes. De eerste orde zijn de afstammelingen. In de tweede groep vindt men de ouders, samen met de broers en zussen. De derde orde omvat de bloedverwanten in opgaande lijn: de (groot)ouders, zonder de broers en zussen. In de vierde orde vindt men alle andere familieleden. Naast de ordes zijn er ook graden: binnen dezelfde orde zullen de mensen met de nauwste band erven. Per generatie telt men één graad. Het nieuwe erfrecht verandert niets in deze opdeling van de familie. Voor meer details: "ordes" en "graden"
Het nieuwe erfrecht wenst de erflater een grotere vrijheid te geven. Toch blijven bepaalde erfgenamen wettelijk beschermd. In het nieuwe erfrecht blijven de huwelijkspartner en de kinderen wettelijk beschermde erfgenamen, maar niet meer de (groot-)ouders. Meer details: Vrijheid van de erflater vs. beschermde erfgenaam
Het gereserveerde deel van een erfenis (de wettelijke reserve) is het minimale deel ervan dat niet mag ontzegd worden aan een wettelijk beschermde erfgenaam. Om de totale nalatenschap te bepalen, gaat men uit van de fictieve massa. Dit is de som van alle bezittingen van de erflater, min zijn schulden, plus alle schenkingen die hij in zijn leven gedaan heeft. De waarde van de schenkingen wordt voortaan bepaald op de dag van de schenking, geïndexeerd tot aan de dag van het overlijden. Voor meer details: Hoe wordt het gereserveerde deel berekend?
De nalatenschap van de overleden partner
De wettelijk getrouwde partner zal altijd een deel van de erfenis van zijn echtgeno(o)t(e) ontvangen. De verdeling gebeurt in functie van het huwelijksstelsel: het wettelijk stelsel van gemeenschap van aanwinsten, het stelsel van scheiding van goederen of het stelsel van de algehele gemeenschap van goederen. Daarbij komt nu de scheiding van goederen met verrekening van de aanwinsten. Voor meer details: Waaruit bestaat de nalatenschap van de overleden huwelijkspartner?
Wanneer de erflater eigen kinderen heeft, krijgt de langstlevende partner het vruchtgebruikover de hele nalatenschap, de kinderen krijgen de blote eigendom. Als de erflater geen eigen kinderen heeft, krijgt de langstlevende partnerde volle eigendom van het deel van de overledene in het gemeenschappelijk vermogen, plus het vruchtgebruik over de eigen goederen van de overledene. Heeft de erflater geen eigen kinderen, noch familie, dan krijgt de langstlevende echtgeno(o)t(e) de volle eigendom van de hele nalatenschap. Voor meer nauwkeurigheden: Hoe wordt de erfenis verdeeld tussen de langstlevende huwelijkspartner en de familie?
Als de partners niet getrouwd zijn, kunnen ze wettelijk of feitelijk samenwonend zijn. Voor de nalatenschap maakt dit een enorm verschil. De wettelijk samenwonende partner erft automatisch het vruchtgebruik van de gemeenschappelijke woning en van de inboedel. Feitelijk samenwonenden, daarentegen, erven volgens de wet niets automatisch van hun partner. De erflater kan hier echter wel iets aan doen, door een testament op te stellen ten gunste van zijn feitelijk samenwonende partner. Zie verder hier: Hoe wordt de erfenis verdeeld tussen de samenwonende partner en de familie?
Kinderen en ouders
Zoals de wet een wettelijke reserve voorzien heeft voor de langstlevende huwelijkspartner, zo bestaat er ook een wettelijke reserve voor de kinderen. In het nieuwe erfrecht bedraagt de wettelijke reserve van de kinderen de helft van de nalatenschap, die dan in gelijke delen verdeeld wordt. Je vindt hier meer details hierover: Welke wettelijke reserve voor de kinderen? Ook voor de ouders was er een wettelijke reserve voorzien. Deze is in het nieuwe erfrecht afgeschaft en vervangen door een onderhoudsplicht voor de behoeftige ouders van de erflater. Meer bijzonderheden: Welke wettelijke reserve voor de ouders?
Inbreng
De verplichting tot inbreng is de verplichting voor de erflater die een schenking doet, deze schenking in zijn nalatenschap op te nemen. In het nieuwe erfrecht, vanaf september 2018, wordt de verplichting tot inbreng beperkt tot de kinderen die erven. De waarde van de schenking wordt voortaan bepaald op de dag van de schenking (geïndexeerd tot aan de dag van het overlijden). Hier vind je meer details: Verplichting tot inbreng en berekening ervan. Ook vervalt het vroegere onderscheid tussen een schenking in roerende goederen en een schenking in onroerende goederen. Meer uitleg vind je op deze pagina: Erfrecht - Verklaring van behoud.
De erfovereenkomst
Erfovereenkomsten zijn in principe verboden. Het nieuwe erfrecht wil de erflater echter een grotere vrijheid geven, daarom zijn bepaalde overeenkomsten voortaan uitdrukkelijk toegelaten. Hier vind je welke: De mogelijkheden van een erfovereenkomst na 2018. Om alle partijen bij een erfenis meer gemoedsrust en rechtszekerheid te geven, voorziet de nieuwe wet zelfs uitdrukkelijk de gevallen waarin zo’n overeenkomst toegelaten is. Dit heet een familiepact, een overeenkomst die door alle partijen ondertekend moet worden. Lees verder: De toegestane erfovereenkomst of het familiepact na 2018.
De erfbelasting
Door de overheveling van de erfbelasting naar de gewesten, zijn er in deze materie grondige veranderingen opgetreden. De principes van vroeger zijn gebleven, maar de tarieven verschillen nu van gewest tot gewest. Het eerste principe is dathet gewest van de fiscale woonplaats van de overledene de erfbelasting bepaalt. Vervolgens bepaalt de graad van verwantschap tussen de overledene en de erfgename het tarief van de erfbelasting: hoe nauwer de graad van verwantschap, hoe lager deze belasting. Ten slotte bepaalt ook de omvang van de nalatenschap het tarief: hoe groter het bedrag, hoe hoger het tarief. Meer details: Erfbelasting: de principes. In Vlaanderen treedt een aanpassing van de erfbelasting in voege op 1 september 2018. De schijven in rechte lijn en in zijlijn worden aangepast. Lees er hier meer over: De nieuwe Vlaamse erfbelasting: wat moet u weten?
Successieplanning
Successieplanning hoeft niet moeilijk of ingewikkeld te zijn en bespaart de nabestaanden veel last. Om successierechten te vermijden is het mogelijk een schenking bij leven te doen, bijv. via een hand- of bankgift of een schenking met vruchtgebruik. Schenkingsverzekeringen of successieverzekeringen zijn een andere mogelijkheid, evenals successievriendelijk beleggen. Kortom, successieplanning maakt essentieel deel uit van de financiële planning. Vergeet ook niet na te gaan of je huwelijkscontract wel het nodige vermeldt voor de successie. Meer hierover hier: ook met een eenvoudige successieplanning kom je al ver en hier: 5 manieren om successierechten te vermijden.
Principes van successieverzekering & schenkingsverzekering
Een successieverzekering kan een goede oplossing bieden om te hoge successierechten te vermijden. Zulk een verzekering keert bij het overlijden van de erflater een kapitaal uit, dat de erfgenamen in staat stelt om de verschuldigde successierechten te betalen. Zo kan in veel gevallen vermeden worden dat een geërfd onroerend goed verkocht moet worden om de successierechten te betalen. Voor meer details: Een successieverzekering voorkomt financiële zorgen.
Een schenkingsverzekeringis een perfect legale manier om de 3-jaar-regelte omzeilen. Het gaat hier om een overlijdensverzekering, die de begiftigde onderschrijft op het hoofd van de schenker. Als deze verzekerde binnen de vastgestelde termijn overlijdt, wordt aan de begunstigde een kapitaal uitgekeerd dat overeenstemt met de kosten van de successierechten. Lees er meer over: Vermijd successierechten via een schenkingsverzekering.
