Betaalbaarheid wettelijke pensioenen
Over één stelling waren de vier panelleden het roerend eens: om de pensioenen op lange termijn betaalbaar te houden, is een grondige hervorming nodig. Rika Coppens vroeg zich zelfs af of een wettelijke pensioenleeftijd van 67 jaar op termijn nog houdbaar is als we de pensioenen in de toekomst willen kunnen blijven betalen.
Eva De Bleeker stelde dat het regeerakkoord voortbouwt op eerdere hervormingen: “Er staan veel goede maatregelen in, maar soms had de hervorming nog een stuk verder kunnen gaan”. Een idee dat Prof. Dr. Yves Stevens nuanceert: “Bij een pensioenhervorming moeten er veel evenwichten gezocht worden. Voor veel mensen ligt langer werken erg gevoelig. Je kan pensioenhervormingen niet bruuskeren, ze moeten stap voor stap gebeuren. Een revolutie werkt niet binnen een pensioenlandschap.
Bruno Colmant gaat in diezelfde lijn verder: “Discussies over pensioenen zijn ook gelinkt aan het debat over de organisatie van de arbeidsmarkt en over armoedebestrijding. Stuk voor stuk complexe thema’s.” Eva De Bleeker gaat akkoord: “Armoede is bijvoorbeeld bij gepensioneerde zelfstandigen zeker een reëel risico. Daarom is de verhoging van de wettelijke minimumpensioenen door de vorige regering alleszins een goede maatregel.”
Verwacht wordt dat de hervormingen inzake het wettelijke pensioen vrij snel en in één pakket goedgekeurd zullen worden. Wat het aanvullend pensioen betreft, is dat nog koffiedik kijken. Daar moeten nog heel wat modaliteiten verder bekeken worden en is nog lang niet zeker welke richting de hervormingen concreet zullen uitgaan.
Harmonisering van de pensioenstelsels
Het zelfstandigenpensioen
De gemiddelde wettelijke pensioenen liggen voor zelfstandigen een stuk lager dan voor werknemers, en nog veel lager dan die van ambtenaren. “Een zelfstandige moet tijdens zijn loopbaan 600.000 euro sparen om een pensioen te hebben dat gelijk is aan het gemiddelde wettelijk pensioen van een ambtenaar. Begin er maar aan”, vertelde Eva De Bleecker. Zij pleit voor een versterking van het wettelijk pensioen van zelfstandigen, maar beseft ook dat de betaalbaarheid van pensioenen op zich al een lastig vraagstuk is.
Sociale bijdragen herbekijken en verhogen
Eén van de centrale aspecten voor wat de betaalbaarheid van de wettelijke pensioenen betreft, is het inkomstenmodel. Vandaag zijn de wettelijke pensioenuitkeringen slechts voor 2/3 gedekt door de sociale bijdragen. “Op termijn zijn hogere bijdragen en belastingen dan ook onvermijdelijk”, aldus Bruno Colmant. Prof. Dr. Yves Stevens beaamt dat de financiering via sociale bijdragen herbekeken moet worden. “Er bestaan vandaag 104 verschillende loonvoordelen met eigen solidariteitsmechanismen. Dat is heel erg complex. De regering wil graag de verschillende pensioenstelsels harmoniseren. Dat wordt ook wel de arbeidsvormneutraliteit van pensioenen genoemd: ongeacht het statuut tijdens de loopbaan, wordt het wettelijk pensioen dan op dezelfde manier berekend. Maar dan moet iedereen ook dezelfde sociale bijdragen betalen, en wordt het socialezekerheidsstelsel van de zelfstandigen helemaal op zijn kop gezet. Een zeer moeilijke oefening …”.
Flexi-jobs
Een cruciale parameter om de financiering van het wettelijk pensioenstelsel te vrijwaren, is dat mensen langer aan de slag blijven. Rika Coppens ziet alvast een positieve tendens: “Het aantal 60-plussers dat zich registreert voor flexi-jobs, stijgt stelselmatig. Flexi-jobs stimuleren mensen om langer te werken door hun flexibiliteit en laagdrempeligheid. Dat is een goede zaak: oudere werknemers blijven langer aan de slag, voelen zich nog steeds betrokken in de maatschappij en blijven ook langer gezond. Zelfs na hun pensioen oefenen steeds meer mensen een flexi-job uit. Als dit systeem verder uitgebreid wordt tot andere sectoren, zal deze trend zeker niet wijzigen.”
Anciënniteit herzien
Oudere werknemers zijn niet noodzakelijk minder productief, maar zijn alleszins een stuk duurder dan hun jongere collega’s. Dat maakt dat werkgevers soms kiezen voor jongere medewerkers. Eva De Bleeker pleit niet voor maatregelen die bedrijven in een bepaalde richting duwen: “Laat de ondernemingen zelf hun koers bepalen”.
Werkt een bonus of malus?
Het regeerakkoord voorziet in een pensioenbonus voor wie langer aan de slag blijft en een malus voor wie vroeger dan voorzien stopt met werken. Zal dit een impact hebben? Prof. Dr. Yves Stevens: “Eerlijk? We weten het niet. Is een bepaalde bonus groot genoeg om mensen te overtuigen om te blijven werken? Is een bepaalde malus sterk genoeg om mensen ervan te weerhouden om vroeger te stoppen? De toekomst zal het uitwijzen.”
Volgens Rika Coppens zou het goed zijn om bij oudere werknemers niet langer over ‘ontslag’ te praten, maar wel over ‘transitie’. Het is dan bijvoorbeeld een piste om een gedeelte van de ontslagvergoeding te gebruiken om werk te maken van de voorbereiding op een andere baan.
Langdurig afwezigen reactiveren
Een ander nijpend probleem is het grote aantal langdurig zieken op onze arbeidsmarkt. Rika Coppens heeft hierover een duidelijke visie: “Voor de bepaling van het wettelijk pensioen is het volgens mij essentieel om uit te gaan van de loopbaanjaren, en niet van de leeftijd van mensen. Ik pleit voor meer flexibilisering van loopbanen. Wie gedurende een jaartje een sabbatical wil nemen, of tijdens een bepaalde periode minder wil werken om voor familie te zorgen, moet dat kunnen. Die flexibiliteit zal ervoor zorgen dat mensen minder snel uitgeblust geraken, want ze hebben hun loopbaan meer zelf in de hand. Ik ben ervan overtuigd dat veel mensen problemen hebben om hun work-life-balance op punt te houden. Om hen fit en aan de slag te houden, is een flexibelere loopbaan een belangrijke hefboom.”
Bruno Colmant ziet vooral heil in een dubbele aanpak: “enerzijds hebben we ongetwijfeld nood aan bijkomende preventiemaatregelen, om te vermijden dat mensen uitvallen. Maar tegelijkertijd is het belangrijk dat we medewerkers die out zijn, overtuigen van het nut om terug te gaan werken. Niet enkel op financieel vlak, maar ook voor hun mentaal welzijn.”
Eva De Bleeker betreurt alvast dat werkgevers langer opdraaien voor een gedeelte van het loon van zieke werknemers. Er wordt dan enkel gekeken naar wie de rekening betaalt, en dat zijn de werkgevers. Het komt erop aan om ook werk te maken van een snelle re-integratie.
Ben je een zelfstandige? Lees dan ook wat het Federaal regeerakkoord 2025 verandert er voor het zelfstandigenpensioen >>>
